Αθήνα
Στον απόηχο της κίνησης της Εθνικής Τράπεζας να προχωρήσει σε ολοκληρωμένο πρόγραμμα κεφαλαιακής της ενίσχυσης κατά 2,8 δισ. ευρώ κινείται από χθες η εγχώρια τραπεζική αγορά. Η απόφαση της Εθνικής Τράπεζας απέσπασε θετικά σχόλια από το σύνολο σχεδόν των εγχώριων και διεθνών αναλυτών και εκτιμάται ότι θα συμβάλει μεσοπρόθεσμα στην ενίσχυση της ρευστότητας του τραπεζικού συστήματος και κατ´ επέκταση των νοικοκυριών και επιχειρήσεων, ώστε να δοθεί το σήμα για έξοδο από την ύφεση.
Παράλληλα, η κίνηση της Εθνικής δημιουργεί νέα δεδομένα στοn τραπεζικό τομέα, με τις διοικήσεις των άλλων μεγάλων τραπεζών να επανασχεδιάζουν τις όποιες αποφάσεις τους για ενδεχόμενες εξαγορές, συγχωνεύσεις ή σκέψεις για αυξήσεις κεφαλαίων.
Εξάλλου, σύντομα εκτιμάται ότι θα έχουν ολοκληρώσει το έργο τους οι διεθνείς οίκοι Deutsche Bank AG London Branch, HSBC BANK PLC και Lazard Freres SAS, που επέλεξε η διυπουργική επιτροπή Αναδιαρθρώσεων και Αποκρατικοποιήσεων ως χρηματοοικονομικούς συμβούλους του Δημοσίου, στο πλαίσιο της αναδιάρθρωσης του τραπεζικού συστήματος της χώρας.
Οι σύμβουλοι έχουν αναλάβει το έργο του προσδιορισμού και της αξιολόγησης των στρατηγικών επιλογών του Δημοσίου, της αποτίμησης των συμμετοχών του στο τραπεζικό σύστημα καθώς και της αξιολόγησης των συνεπειών των διαφορετικών επιλογών στο εγχώριο πιστωτικό σύστημα, ιδιαιτέρως από την άποψη της αποτελεσματικότητας και χρηματοπιστωτικής ευστάθειας. Η αποστολή των συμβούλων έχει διττή αποστολή: Αφ? ενός να γνωμοδοτήσουν τόσο για την πρόταση της Τράπεζας Πειραιώς για την απόκτηση της Αγροτικής Τράπεζας (ΑΤΕ) και του Ταχυδρομικού Ταμιευτηρίου (ΤΤ), όσο και για την πρόταση της ΑΤΕ να συγχωνευθεί με το ΤΤ, το Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων και την Τράπεζα Αττικής. Και, αφ? ετέρου να εκπονήσουν μελέτη για μια γενικότερη αναδιάρθρωση του εγχώριου πιστωτικού συστήματος, με αιχμή τις τράπεζες που ελέγχει ευθέως ή εμμέσως το Δημόσιο.
Οι τελικές αποφάσεις θα παρθούν από την κυβέρνηση και θα καθορίσουν τον νέο εγχώριο τραπεζικό χάρτη της χώρας.
Οι όποιες, όμως, εξελίξεις και αποφάσεις για το εγχώριο τραπεζικό σύστημα συνδέονται με την σημερινή του δομή, τον αριθμό των τραπεζών που λειτουργούν, το βαθμό συγκέντρωσης κ.λπ. η οποία είναι η ακόλουθη:
Δομή τραπεζικού
συστήματος στην Ελλάδα
Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος στη χώρα μας είναι σήμερα εγκατεστημένα και λειτουργούν 65 πιστωτικά ιδρύματα (έναντι 64 τον Μάρτιο του 2008), εκ των οποίων 35 πιστωτικά ιδρύματα (19 εμπορικές και 16 συνεταιριστικές τράπεζες) που έχουν καταστατική έδρα στην Ελλάδα, έχουν αδειοδοτηθεί και εποπτεύονται από την ΤτΤ και υπάγονται στο καθεστώς της αμοιβαίας αναγνώρισης (κοινοτικό διαβατήριο).
Επίσης, λειτουργούν 22 υποκαταστήματα πιστωτικών ιδρυμάτων που έχουν έδρα σε άλλο κράτος μέλος της Ευρωπαϊκής Ενωσης και, επίσης, υπάγονται στο καθεστώς της αμοιβαίας αναγνώρισης (κοινοτικό διαβατήριο) του ν. 3601/2007, εποπτευόμενα από τις αρμόδιες αρχές του κράτους μέλους καταγωγής των πιστωτικών ιδρυμάτων, 5 υποκαταστήματα πιστωτικών ιδρυμάτων που έχουν έδρα εκτός της Ευρωπαϊκής Ενωσης και εποπτεύονται από την Τράπεζα της Ελλάδος, καθώς δεν υπάγονται στο καθεστώς της αμοιβαίας αναγνώρισης και πιστωτικό ίδρυμα που έχει εξαιρεθεί από την εφαρμογή του ν. 3601/2007, δηλαδή το Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων.
Στη διάρκεια του 2009 και παρά τη δυσχερή συγκυρία στο διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα τρία επιπλέον υποκαταστήματα πιστωτικών ιδρυμάτων με έδρα σε άλλο κράτος μέλος της Ευρωπαϊκής Ενωσης εγκαταστάθηκαν και άρχισαν να λειτουργούν στην Ελλάδα, ενώ αποχώρησαν από τη χώρα μας δυο υποκαταστήματα πιστωτικών ιδρυμάτων με έδρα εκτός Ευρωπαϊκής Ενωσης.
Αριθμός τραπεζών στην Ε.Ε.
Σύμφωνα με τα πλέον πρόσφατα συγκρίσιμα στοιχεία, ο συνολικός αριθμός των τραπεζών στην Ευρωπαϊκή Ενωση των 27 κρατών-μελών μειώθηκε σημαντικά την τελευταία εξαετία. Συγκεκριμένα, το 2008 ανερχόταν σε 8.510, ενώ το 2003 ήταν 9.054 (μείωση της τάξεως του 6,5%). Η μείωση αυτή οφείλεται, κατά κύριο λόγο, στη συνεχιζόμενη τάση για εξαγορές και συγχωνεύσεις στον ευρωπαϊκό τραπεζικό τομέα, λαμβανομένου υπόψη, μεταξύ άλλων και του γεγονότος ότι ο αριθμός των τραπεζών σε ορισμένα κράτη-μέλη (όπως η Γερμανία, η Αυστρία, η Ισπανία και η Ιταλία) είναι για ιστορικούς λόγους πολύ μεγάλος. Στην Ελλάδα, αντίθετα, η τάση ήταν αντίστροφη, παρουσιάζοντας αύξηση της τάξεως του 10% σε βάθος επταετίας (59 τράπεζες το 2003, 63 το 2007, και 65 τον Απρίλιο του 2010).
Βαθμός συγκέντρωσης
τραπεζικών συστημάτων
Ο βαθμός συγκέντρωσης του ελληνικού τραπεζικού συστήματος, όπως αναφέρεται σε πρόσφατη μελέτη της Ελληνικής ενωσης Τραπεζών (ΕΕΤ) παρουσίασε, σε σχέση με το 2007, ελαφρά αύξηση είτε βάσει του μεριδίου αγοράς των πέντε μεγαλύτερων τραπεζών σε όρους ενεργητικού είτε με βάση το δείκτη Herfindahl-Hirschmann (HHI) .
Στην Ελλάδα το μερίδιο αγοράς των πέντε (5) μεγαλύτερων τραπεζών σε όρους ενεργητικού διαμορφώθηκε στα τέλη του 2008 σε 69,5% (2007: 67,7%) εμφανίζοντας, μεταξύ 2003 και 2008, ελαφρά αύξηση του βαθμού συγκέντρωσης (2003: 66,9%). Αντίστοιχη τάση αύξησης του βαθμού συγκέντρωσης των πέντε μεγαλυτέρων τραπεζών παρουσιάζεται και στο σύνολο των τραπεζικών συστημάτων της Ευρωπαϊκής Ενωσης των 27 κρατών μελών κατά την εξαετία 2003 – 2008 (2008: 59,6%, 2003: 58,8%). Οπως αναφέρεται στην μελέτη της ΕΕΤ, η εν λόγω τάση συγκέντρωσης αποτυπώνει, αφενός τις συγχωνεύσεις που πραγματοποιήθηκαν μεταξύ μικρού και μεσαίου μεγέθους (πριν τις συγχωνεύσεις) τραπεζών και αφετέρου τη δυναμική ανάπτυξη συγκεκριμένων τραπεζικών ομίλων, μετά την ολοκλήρωση της διαδικασίας συγχωνεύσεων και εξαγορών.
Αξιοσημείωτο είναι πάντως ότι ο βαθμός συγκέντρωσης του ελληνικού τραπεζικού συστήματος, μολονότι εμφανίζεται υψηλότερος από το γενικό μέσο όρο του συνόλου της Ευρωπαϊκής Ενωσης, παραμένει αισθητά χαμηλότερος από τον αντίστοιχο βαθμό συγκέντρωσης των τραπεζικών συστημάτων κρατών-μελών της ευρωζώνης με πληθυσμό αντίστοιχο της Ελλάδας, όπως η Ολλανδία, το Βέλγιο, η Φιλανδία, και η Δανία. Αντίθετα, πολύ χαμηλότερος είναι ο βαθμός συγκέντρωσης μόνο σε κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ενωσης, τα οποία είτε λειτουργούν ως διεθνή χρηματοπιστωτικά κέντρα (όπως το Ηνωμένο Βασίλειο και το Λουξεμβούργο) είτε διαθέτουν, για ιστορικούς λόγους, ένα πολύ μεγάλο δίκτυο συνεταιριστικών και αποταμιευτικών τραπεζών (όπως η Γερμανία, η Αυστρία, η Ισπανία και η Ιταλία), συνθήκες που δεν συντρέχουν για τη χώρα μας.
