Γράφει η ΑΡΓΥΡΩ ΚΟΚΟΒΛΗ
Θα ?θελα καταρχήν, να συγχαρώ τους δημιουργούς του Ομίλου “Για την πολιτική και τον πολιτισμό” στην πόλη μας. Ενός Ομίλου που έχει στόχο, ένα αντικείμενο και δεν είναι απλώς μια σφραγίδα.
Να τους συγχαρώ ακόμα, για τη διοργάνωση -το δεύτερο δεκαπενθήμερο του Νοέμβρη 2009- βραδιά για τον εμφύλιο πόλεμο, στη χώρα μας. Για μια σκοτεινή περίοδο στην ιστορία του λαού μας, για την οποία ολόκληρες δεκαετίες επικράτησε σιωπή. Κρατήθηκαν τα στόματα κλειστά γιατί και μόνο η αναφορά στον εμφύλιο είχε σαν συνέπεια την στέρηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, τις διώξεις ακόμα και τον εγκλεισμό στις φυλακές και στην εξορία.
Φυσικά, οι “νικητές” μπορούσαν να μιλούν ελεύθερα, για κατορθώματα, αδραγαθίες και νίκες, να διοργανώνουν γιορτές μίσους και επετείους.
Για λόγους αντικειμενικούς δεν παραβρέθηκα στη βραδιά. Θα προσπαθήσω λοιπόν, να πω τη γνώμη μου σχετικά με τον εμφύλιο και το λογοτεχνικό έργο. Νομίζω ότι ο εμφύλιος που έπληξε τη χώρα μας τον περασμένο αιωνά μπορεί να αποτελέσει πλαίσιο λογοτεχνικού έργου όπως και κάθε μεγάλο μεγάλο ιστορικό γεγονός. Όμως όποιο κι αν είναι το θέμα γύρω από τον εμφύλιο (μυθοπλασία ή πραγματικότητα) δεν μπορεί να είναι μακριά από την ιστορική αλήθεια. Το λογοτεχνικό έργο δεν κάνει βέβαια ιστορία. Όπως λέγεται ωστόσο στο δίτομο λογοτεχνικό έργο του ρώσου κλασικού Λέοντα Τολστόη “Πόλεμος και Ειρήνη” μπορούσε να βρει κανείς περισσότερα στοιχεία για τους Ναπολεόντιους πολέμους, απ’ ό,τι στις εργασίες των μελετητών και επιστημόνων.
Το λογοτεχνικό έργο λοιπόν για τον εμφύλιο δεν πρέπει ν’ αφήνει ανάπαντητα τα ερωτήματα πότε, γιατί, πώς κ.λπ. κ.λπ. Φυσικά, ο δημιουργός του έργου, ανάλογα με την οπτική του, θα απαντήσει στα ερωτήματα αυτά. Όμως πρέπει να απαντήσει. Δεν μπορεί δηλαδή να περιγράφει μόνο τη συμφορά του εμφύλιου, να δείχνει τον πόλεμο, την φρίκη, τον χαλασμό, τον πόνο των ανθρώπων, να δείχνει φίλους, δικούς, αδέλφια ν? αλληλοπυροβολούνται και να μην απαντάει στο ερώτημα: Γιατί; Ν’ αφήνει την εντύπωση ότι ο ελληνικός λαός συγκρούστηκε, αλληλοσφάχτηκε έτσι, για γούστο.
Προσεγγίζοντας, το θέμα αντικειμενικά πρέπει ν’ απαντήσει ο δημιουργός γιατί, από την εποποιία της Εθνικής Αντίστασης στην οποία σύσσωμος ο ελληνικός λαός (εκτός από τους υπηρέτες του κεφαλαίου και τους γερμανόδουλους) συμμετείχε, οδηγήθηκε στο διχασμό, στην σύγκρουση, στον εμφύλιο πόλεμο, αμέσως μετά την απελευθέρωση.
Όπως ομολογεί ο συνταγματάρχης του Ελλ. Στρατού Ανδρέας Παπαδάκης (ιδρυτής της ΑΕΑΚ (Ανώτατης Επιτροπής Αγώνος Κρήτης) το 1942 έγινε μεταξύ του ίδιου και του Αγγλου αντισυνταγματάρχη Τζακ Σμιθ Χιουζ μέσα στο υποβρύχιο “Παπανικολής” που τους μετέφερε στην Μέση Ανατολή η παρακάτω συζήτηση:
– Χιουζ: (σε ύφος αυστηρό και επιβλητικό σαν ανώτερος προς υφιστάμενό του) Εσείς είσθε δημοκρατικός;
– Παπαδάκης: Ναι…
– Χιουζ: Και θα κάνετε λοιπόν τώρα αντιπολίτευση στο Βασιλέα σας;
– Παπαδάκης: Τι ερώτηση είναι αυτή κ. Χιουζ; Τόσο καιρό είσθε μαζί μου και δεν αντιληφτήκατε εσείς, ένας ευφυής άνθρωπος, ότι εγώ δεν κάνω πολιτική, μα αγώνα; Ποιος σας είπε και πού είδατε να κάνω πολιτική;
Εγώ κάνω απελευθερωτικό αγώνα για τη σκλαβωμένη πατρίδα μου. Πολιτική δεν κάνω. Επειτα, το ζήτημα του έλληνα βασιλέως δεν θα το λύσης ούτε συ, ούτε εγώ. Είναι ζήτημα του ίδιου του ελληνικού λαού. Και θα το λύση αυτός και μόνο αυτός μετά τον πόλεμο.
– Χιουζ: Πολύ καλά. Αυτό θα το δούμε παραπέρα.
Η κουβέντα αυτή υπάρχει στο βιβλίο του Ανδρέα Νενεδάκη: “Ο εφεδροπατέρας – Οι Αγγλοι στραγγαλίσανε την αντίσταση στην Κρήτη”. σελ. 304.
Στο βιβλίο “Ο ΕΛΑΣ της Κρήτης” σελ. 36 ο Στέφανος Πρώιμος (επιτελάρχης της 5ης Μεραρχίας) γράφει ότι ο Αγγλος Ταγματάρχης Φίλντιγκ (με το ψευδώνυμο Αλέκος) που έδρασε εδώ στην περιοχή μας είπε στο Γρηγόρη Κοντεκάκη (Μέραρχο της 5ης Μεραρχίας του ΕΛΑΣ) σχετικά με την επάνοδο του βασιλιά: “Όταν το θελήσει η κυβέρνησή μας και ένα γάιδαρο να σας βάλουμε επικεφαλής θα τον δεχτείτε”.
Αλλά ας αναφερθούμε ακόμα σ’ ένα γεγονός. Η ΕΟΚ (Εθνική Οργάνωση Κρήτης) ιδρύθηκε ως γνωστό γύρω στο 1942. Κι όπως λέει ο Χιουζ “ως κόμμα ή καλύτερα ως κίνηση δεν είχε συνοχή. Κρατιόνταν ενωμένη… λόγω της αντίθεσής της με το ΕΑΜ και την επιθυμία της να εξασφαλίσει στα μέλη της τα ωφελήματα της νίκης και της εξουσίας….”.
Οι Αγγλοι λοιπόν που παρέδωσαν τη σκυτάλη στους Αμερικάνους ήθελαν την Ελλάδα προτεκτοράτο τους, με δικούς τους υποταχτικούς στην εξουσία. Γι’ αυτό και επιδίωξαν το διχασμό του ελληνικού λαού εμποδίζοντας τις δημοκρατικές εξελίξεις μετά την απελευθέρωση. Διαίρεσαν και δίχασαν τους Ελληνες από την περίοδο της γερμανικής κατοχής ώσπου ο διχασμός αυτός πήρε συγκεκριμένη μορφή εμφυλίου πολέμου το 1946-1947, αμέσως σχεδόν μετά την απελευθέρωση.
Φυσικά αυτό δεν σημαίνει ότι κι η ελληνική πλευρά δεν είχε ευθύνη. Η ηγεσία του ΚΚΕ με την τακτική και στρατηγική της διευκόλυνε τα σχέδια των Αγγλων και οδηγήθηκε στον εμφύλιο. Και σήμερα, οι κληρονόμοι αυτής ης ηγεσίας ομολογούν – ότι η σύγκρουση με οποιοδήποτε κόστος το 1947 με τους Αγγλους και με ντόπια αντίδραση, ήταν αναπόφευκτη.
Το 1947 έρχεται, λοιπόν, η εμφύλια σύγκρουση ανάμεσα σε δυο στρατούς. Το Δημοκρατικό Στρατό και τον Κυβερνητικό (Εθνικό Στρατό) Το γεγονός των δύο στρατών πρέπει να το προσεγγίζουμε από την εξής διάσταση: Ο Δημοκρατικός Στρατός (Δ.Σ.) αποτελείτο εξ ολοκλήρου από εθελοντές. Τα αγόρια και τα κορίτσια που τον αποτελούσαν, χωρίς να επιδιώκουν θέσεις, αξιώματα, συντάξεις κ.λπ. άφησαν τα σπίτια τους, τη ζεστασιά τους, αγνόησαν το μέλλον τους και εντάχθηκαν εθελοντικά στο Δ.Σ. Ακολούθησαν ένα δρόμο δύσκολο κι αβέβαιο. Κι αυτό όχι γιατί τους το επέβαλε κάποιο διεθνιστικό καθήκον. Αλλά γιατί αγαπούσαν τη δική τους χώρα, ήθελαν τη δικαιοσύνη και την ειρήνη. Αν τώρα, τα ιδανικά τους πίστευαν τότε ότι ενσαρκώνονται σε κάποια άλλη χώρα και μπορούσαν να την έχουν σαν πρότυπο, αυτό είναι εντελώς διαφορετικό. Και τώρα, με την πτώση του υπαρκτού σοσιαλισμού, με την κατάρρευση των προτύπων τους πάλι – στις νέες συνθήκες – τα χιλιάδες παιδιά που χάθηκαν αν ζούσαν θ’ αγωνίζονταν για την πραγμάτωση των ιδανικών τους.
Ύστερα, μετά από τριάμισι χρόνια τον Αύγουστο του 1949 ο Δημοκρατικός Στρατός (ΔΣ) υποχωρεί. Φεύγει για τις ανατολικές χώρες. Όμως ο εμφύλιος συνεχίζεται. Το Γ’ ψήφισμα βρίσκεται σε ισχύ. Τρομοκρατία, συλλήψεις, δίκες και καταδίκες σε θάνατο. Στρατόπεδα συγκέντρωσης, φυλακή. Κοινωνικά φρονήματα. Οι Νίκος Μπελογιάννης, Αργυριάδης, Μπάτσης, Καλούμενος εκτελούνται το 1952. Το κράτος του τρόμου συνεχίζεται μέχρι και το 1974 – μετά την πτώση της Χούντας…
Ο Εμφύλιος Πόλεμος στην Ελλάδα είχε λοιπόν το πότε, το γιατί και το πώς. Σήμερα, ύστερα από 60 χρόνια τα αρχεία ανοίχτηκαν. Τα στόματα επίσης. Υπάρχουν βιωματικές μαρτυρίες. Υπάρχει όλο το υλικό για να σκύψουν οι μελετητές, οι επιστήμονες, οι ιστορικοί και να εξηγήσουν τον εμφύλιο στην Ελλάδα. Ν’ αφήσουν στους νεότερους τη συλλογική ιστορική μνήμη της αλήθειας για τον εμφύλιο.
