Παρασκευή, 29 Μαρτίου, 2024

Παγκόσμια ημέρα κατά των ναρκωτικών

Επιμέλεια: ΙΩΑΝΝΑ ΝΥΣΤΑΖΑΚΗ*

Τα παιδιά για να μπορέσουν να εξελιχθούν σε ευτυχισμένους και ψυχικά υγιείς ενήλικες χρειάζεται  να έχουν περάσει ασφαλή και ανέμελα παιδικά χρόνια.
Eνα παιδί για να μπορέσει να συγκροτηθεί σε ψυχικό επίπεδο και να εξελιχθεί ομαλά χρειάζεται να έχει γύρω του ανθρώπους που μπορούν να το φροντίζουν με επάρκεια και σταθερότητα να το αγαπούν για αυτό που είναι και να του δείχνουν έμπρακτα το ενδιαφέρον τους. Αυτό σημαίνει πως οι γονείς που είναι κυρίως οι πρώτοι άνθρωποι που έρχονται σε επαφή μαζί του αποκτούν τεράστια σημασία και η επίδρασή τους είναι καθοριστική  για την πορεία της ζωής του.
Πολλές δυσκολίες και διαταραχές των παιδιών που γίνονται ορατές συνήθως στη σχολική ηλικία ή και αργότερα θα μπορούσαν να αποφευχθούν πλήρως εάν αυτά τα πρώτα σημαντικά άτομα, οι γονείς δηλαδή, είχαν υποστηριχθεί για να μπορέσουν να ανταποκριθούν επαρκώς στο γονικό τους ρόλο, με σταθερότητα, χωρίς άγχος και βαριά αισθήματα ενοχής.
Τα συχνότερα  προβλήματα συμπεριφοράς ενός παιδιού ή εφήβου έχουν συνήθως την απαρχή τους στη σχέση με τους γονείς του στα πρώιμα παιδικά χρόνια και εκδηλώνονται αρχικά  με απλές δυσλειτουργίες σε σωματικό ή ψυχικό πεδίο π.χ. δυσκολία στον ύπνο, στο φαγητό, γκρίνια, συνεχής δυσαρέσκεια, επιθετικότητα κ.λπ..
Τα προβλήματα αυτά δεν σημαίνουν ότι οι γονείς δεν αγαπούν τα παιδιά τους. Τις περισσότερες φορές σημαίνουν απλά πως οι γονείς  για κάποιους λόγους δικούς τους ή και κοινωνικούς δεν μπόρεσαν να σταθούν για πολύ καιρό ή σε κάποια κρίσιμη στιγμή για το παιδί τους, σταθερά και χωρίς ταλαντεύσεις στη θέση του γονιού. Στο κενό λοιπόν που υπήρξε αναπτύχθηκαν δυσλειτουργίες που οργανώθηκαν  και εκφράστηκαν με κεντρικό πυρήνα τους το παιδί. Το παιδί το οποίο προσκαλέστηκε κατά έναν ασυνείδητο τρόπο να αναλάβει τα ηνία της κατάστασης να βρει λύσεις να βάλει τάξη και να κανονίσει εκείνο, ένα μικρό αδύναμο παιδί. Πλήθος ιστοριών με παιδιά που κανονίζουν το αν, το πώς, το πότε, και προς τα που θα κινηθούν, όχι μόνο τα ίδια αλλά και ολόκληρη η οικογένεια.
Περίτρανα παραδείγματα που φανερώνουν πως γονείς και παιδιά έχουν κατά ένα φαντασιωσικό τρόπο την ίδια ηλικία και δεν βρίσκονται στη θέση που τους αναλογεί.
Oταν οι γονείς δυσκολεύονται να λειτουργήσουν σύμφωνα με όσα απορρέουν από την ιδιότητα του γονιού -μια ιδιότητα που δεν είναι διαπραγματεύσιμο προϊόν αλλά θεσμικό δεδομένο- η οικογένεια και το σπίτι μένει ακέφαλο και ακυβέρνητο και η έλλειψη προστασίας, ασφάλειας και εμπιστοσύνης που αισθάνεται το παιδί άσχετα το πώς θα την εκφράσει είναι δυσβάσταχτη.
Δεν υπάρχει πλάσμα ´τραγικότερο´ από ένα ακυβέρνητο παιδί, από ένα παιδί αφημένο στο έλεος της παιδικότητας του, γιατί ακυβέρνητη παιδικότητα σημαίνει μοναξιά, φόβος και ακατανοησία του κόσμου. Η ακυβέρνητη παιδικότητα όταν πια οργανωθεί και εγκαθιδρυθεί σε βάθος  χρόνου εκφράζεται συνήθως με πλήθος δυσκολιών π.χ. σχολική αποτυχία, παιδική και εφηβική βία, παραβατικότητα,  εξάρτηση από ουσίες, από συμπεριφορές, από ακατάλληλες σχέσεις κ.ά..
Για να μπορέσει να λειτουργήσει μια οικογένεια και να μπορέσει να αναθρέψει ένα παιδί ψυχικά ισορροπημένο η απόλυτη προϋπόθεση είναι να υπάρχουν γονείς που βρίσκονται στη θέση τους. Όχι κατά ανάγκη καλοί γονείς, αλλά γονείς που έχουν ενστερνιστεί τις ιδιότητες και τις λειτουργίες που χρειάζεται να έχει ένα γονέας για να μπορέσει να καθοδηγήσει και να υποστηρίξει το παιδί του σε αυτήν την κρίσιμη ηλικία κατά την οποία  τίθενται τα θεμέλια της ψυχοκοινωνικής του ανάπτυξης.
Ο εξαιρετικός παιδοψυχίατρος D. Winnicott, πριν 50 περίπου χρόνια, έκανε μια σειρά εκπομπών για γονείς, στις οποίες συζητούσε κυρίως με μητέρες επάνω στα διάφορα μικρά και μεγαλύτερα καθημερινά προβλήματα που αντιμετώπιζαν με τα παιδιά τους.
Μέσα από αυτές τις εκπομπές ο Winnicott προσπάθησε να απενοχοποιήσει τις μητέρες που συμμετείχαν αλλά και γενικότερα τους γονείς, καταρρίπτοντας κάθε μύθο σχετικά με το τι είναι σωστό και λάθος στην ανατροφή των παιδιών και ποιες είναι οι «καλές, ιδανικές» μητέρες. Η πεποίθηση του: το να είναι μια γυναίκα ή ένας άνδρας “απλώς επαρκής” μητέρα ή πατέρας είναι το πιο ικανοποιητικό που θα μπορούσε να επιδιώξει!
Εξάλλου εκατομμύρια παιδιά έχουν μεγαλώσει με μετριότατους γονείς. Οι ενήλικοι γνωρίζουμε πως το τέλειο δεν υπάρχει. Επιπρόσθετα το ζήτημα μέτριος ή ακόμα και ´κακός´ γονέας διορθώνεται. Αντιθέτως το πρόβλημα καθόλου γονέας οδηγεί σε μεγάλες δυσκολίες.
Το πραγματικά ζητούμενο λοιπόν είναι πώς οι γονείς θα λειτουργήσουν και θα σταθούν στη θέση του γονέα με ό,τι αυτό συνεπάγεται γιατί κάθε ρόλος έχει συγκεκριμένες υποχρεώσεις και δικαιώματα.
Ο γονέας που βρίσκεται στη θέση του γονέα καταλαβαίνει πως η οικογένεια δεν είναι ένα σύνολο ατόμων αδιαφοροποίητο. Δεν είναι όλα τα μέλη ίδιοι μεταξύ τους. Μεταξύ των μελών υπάρχουν βασικές διαφορές όχι μόνο βιολογικές αλλά και συμβολικές.
Ολόκληρη η ζωή μας και η τάξη των πραγμάτων ορίζεται από τέτοιες διαφορές. Ο καθένας μας κάτι δεν έχει και κάτι δεν είναι. Όταν σε χαρακτηρίζει μια ιδιότητα τότε αυτόματα δεν διαθέτεις κάποιες άλλες ασύμβατες με αυτήν. Κατά τον μεγάλο φιλόσοφο Σπινόζα ο προσδιορισμός είναι άρνηση. Ένας γονέας δεν μπορεί να είναι και ο ίδιος  παιδί ή φίλος  με το παιδί του. Ακόμη και στις περιπτώσεις του παιχνιδιού ή της πλάκας ο γονέας δεν γίνεται παιδί «κάνει σαν το παιδί» έχοντας πάντα την ευθύνη της ασφάλειας του παιδιού του.
Επίσης μια οικογένεια για να  μπορέσει να λειτουργήσει χρειάζεται όλα τα μέλη της σύμφωνα με τις ιδιότητες που έχουν να παίζουν με κανόνες. Παίζω με κανόνες σημαίνει έχω συγκεκριμένα δικαιώματα και υποχρεώσεις, σημαίνει  λέω αυτό που εννοώ, εννοώ αυτό που λέω, ο λόγος μου κρατιέται και η αθέτησή  του ενέχει συνέπειες. Οι πρωταρχική όροι λοιπόν για να μπορεί μια οικογένεια να διασχίζει εποικοδομητικά τη ζωή της είναι δύο: να βρίσκεται ο καθένας στη θέση του και τα μέλη της  να παίζουν με κανόνες.
Η διαφορά της θέσης δεν καταργεί την ισοτιμία των μελών μιας οικογένειας. Ισοτιμία όμως όχι ως προς το όλοι είμαστε ίδιοι ή όλοι έχουμε τα ίδια δικαιώματα και τις ίδιες υποχρεώσεις αλλά ισοτιμία ως προς την αξιοπρέπεια και το σεβασμό της προσωπικότητα του κάθε μέλους ´μικρού ή μεγάλου´. Σε μια οικογένεια δεν υπάρχουν μέλη πρώτης και δεύτερης κατηγορίας. Όλοι είναι υποκείμενα άξια προσοχής  και σεβασμού. Όλοι έχουν δικαιώματα και υποχρεώσεις και κανείς δεν λειτουργεί ανεξάρτητα από τους υπόλοιπους.
Κάθε οικογένεια για να μπορέσει να προχωρήσει χρειάζεται ένα δικό της σχέδιο ζωής μια δική της παρτιτούρα.
Το σχέδιο αυτό καταρχήν θα το φτιάξουν τα πρόσωπα που καταλαμβάνουν τη θέση των γονέων. Το παιδί πάντα ακολουθεί το σχέδιο, την παρτιτούρα των γονέων και εάν αυτή η παρτιτούρα έχει γραφτεί καλά από τους γονείς η οικογένεια θα παράξει ρυθμό και αρμονία. Εάν όχι, το παιδί όχι μόνο θα ακολουθήσει τα φάλτσα των γονέων του αλλά θα λειτουργήσει και ως ενισχυτής τους.
Εάν μια οικογένεια λειτουργεί με όρια και κανόνες το σίγουρο είναι πως και εάν υπάρξουν προβλήματα και δυσκολίες θα ξεπεραστούν με  τρόπο εποικοδομητικό για όλους.
Βέβαια οι γονείς είναι άνθρωποι,  άνθρωποι με ελλείψεις και αδυναμίες γεγονός που δεν αποκλείει το λάθος. Όμως κανείς δεν απαιτεί οι γονείς να είναι αλάνθαστοι ακόμα ούτε το ίδιο το παιδί τους. Εξάλλου αλίμονο στο γονιό -τόσο για τον ίδιο όσο και για  το παιδί του- που  κυνηγά την πλάνη της τελειότητας.
 Ένας γονιός δεν χρειάζεται ποτέ να είναι τέλειος. Χρειάζεται απλά να είναι επαρκής δηλαδή να προσπαθεί να λειτουργεί  με οδηγό του τα βασικά:
?να μπορεί να έχει μια γονική  παρουσία  στη ζωή του παιδιού του βασισμένη στα συναισθήματα, στην επικοινωνία  και στις πράξεις
?να σέβεται την ανθρώπινη αξία του παιδιού του και να αγαπά το παιδί του επειδή είναι παιδί του χωρίς κανέναν άλλο προσδιορισμό
?να μπορεί να αναγνωρίζει την ασσυμετρία- διαφορά και να διαφυλάττει το ποιος είναι ποιος και το ο καθένας κάθεται στη θέση του
?να είναι ξεκάθαρο μέσα του πως στην οικογένεια όπως και στη ζωή παίζουμε με κανόνες και ο αρμόδιος για να επιβάλλει και να εγγυηθεί αυτούς τους κανόνες είναι ο ίδιος χωρίς φόβο με νηφαλιότητα και ψυχραιμία.
Το παιδί που ζει με γονείς που του παρέχουν αγάπη, όρια και κανόνες (εφόσον δεν υπάρχουν άλλα ψυχοπαθολογικά ζητήματα μέσα στην οικογένεια) το πιθανότερο είναι να συγκροτηθεί και να ζήσει ψυχικά υγιές και ισορροπημένο τη ζωή του. Όχι μόνο αγάπη. Όχι μόνο κανόνες. Σκέτη αγάπη οδηγεί σε κουβάρι, οδηγεί σε σύγχυση, σε ακυβερνησία. Σκέτοι κανόνες οδηγούν στην άψυχη μηχανή. Η έλλειψη και της  αγάπης και των κανόνων σηματοδοτεί το τίποτα το πουθενά τον ψυχικό μαρασμό.
Αγάπη και κανόνες είναι τα ουσιώδη που τρέφουν και στηρίζουν την ανθρώπινη ύπαρξη.  
 
*Κοινωνική Λειτουργός εργαζόμενη
στο Κέντρο Πρόληψης Εξαρτησιογόνων
Ουσιών Ν. Χανίων


Ακολουθήστε τα Χανιώτικα Νέα στο Google News στο Facebook και στο Twitter.

Δημοφιλή άρθρα

Αφήστε ένα σχόλιο

Please enter your comment!
Please enter your name here

Μικρές αγγελίες

aggelies

Βήμα στον αναγνώστη

Στείλτε μας φωτό και video ή κάντε μία καταγγελία

Συμπληρώστε τη φόρμα

Ειδήσεις

Χρήσιμα