ΕΙΡΗΝΗ ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ*
Η διαταραχή αυτιστικού φάσματος (Δ.Α.Φ.) είναι μια αναπτυξιακή διαταραχή που διαταράσσει την ανάπτυξη του παιδιού από τα πρώτα χρόνια της ζωής του.
Η έρευνα εστιάζει στην ανίχνευση συμπεριφορών, που μπορεί να σχετίζονται με μια μελλοντική διάγνωση Δ.Α.Φ., στη βρεφική και τα πρώτα χρόνια της νηπιακής ηλικίας, τον εντοπισμό βρεφών και νηπίων που ανήκουν σε ομάδα υψηλού κινδύνου καθώς και το σχεδιασμό ανιχνευτικών εργαλείων για την αναγνώριση τους.
Οι «πρώιμοι δείκτες» που ανιχνεύουν ελλείμματα της ανάπτυξης που μπορεί να σχετίζονται με μια μελλοντική διάγνωση Δ.Α.Φ., όπως προκύπτουν από αναδρομικές και προοπτικές μελέτες, αφορούν κυρίως την κοινωνική επικοινωνία και την κοινωνική αλληλεπίδραση.
Συγκεκριμένα, από τη βρεφική ακόμα ηλικία, συμπεριφορές που θεωρούνται πρώιμοι δείκτες είναι:
Μειωμένο ενδιαφέρον για τους άλλους και έλλειψη βλεμματικής επαφής. Παιδιά που: Δεν ανταποκρίνονται με χαμόγελο ή φώνηση στους άλλους. Δεν ανταποκρίνονται πάντα στο κάλεσμα του ονόματος τους. Η ανταπόκρισή τους σε παιχνίδια αλληλεπίδρασης και μίμησης τύπου «κουκου-τσα» είναι περιορισμένη. Δεν εναλλάσσουν το βλέμμα μεταξύ αντικειμένου που τα ενδιαφέρει και προσώπου όταν το ζητούν. Δεν δείχνουν απομακρυσμένα αντικείμενα.
Δεν «μπαμπαλίζουν» στους 12 μήνες, δεν χρησιμοποιούν λέξεις (τουλάχιστον τρεις) στους 16-18 μήνες, δεν κάνουν πρόταση με δύο λέξεις στους 24 μήνες. Δεν χρησιμοποιούν χειρονομίες όπως «γεια» ή «στέλνω φιλάκι».
Δεν αναπτύσσουν συμβολισμό. Δεν δείχνουν ενδιαφέρον για συνομήλικούς τους (24μήνες).
Ασχολούνται με επαναληπτικό και μη λειτουργικό τρόπο με τα παιχνίδια και τα αντικείμενα (Σειριοθέτηση, ενασχόληση με τμήμα αντικειμένου). Ασχολούνται επίμονα με ασυνήθη αντικείμενα ή παρουσιάζουν επίμονη προσκόλληση σε συγκεκριμένα αντικείμενα.
Παρατηρείται μειωμένη συναισθηματική ανταπόκριση (ιδιαίτερα «ήρεμο» ή ευερέθιστο παιδί).
Εμφανίζουν αισθητηριακές ιδιαιτερότητες όπως: Άτυπη αντίδραση στον ήχο, παρατηρούν επίμονα συγκεκριμένα αντικείμενα, βάζουν ιδιαίτερα πολύ αντικείμενα στο στόμα, ιδιαιτερότητες ως προς τη γεύση, οσμή και αφή.
Παρακολουθούν επίμονα κινήσεις των δακτύλων τους ή παρατηρούνται επαναλαμβανόμενες κινήσεις της κεφαλής, του κορμού ή των άκρων.
Αφαιρούνται και καθηλώνουν το βλέμμα σε αντικείμενα. Κοιτούν αντικείμενα με «ασυνήθη γωνία».
Παρατηρείται απώλεια λόγου ή κοινωνικών δεξιοτήτων σε οποιαδήποτε ηλικία. Συνήθως η παλινδρόμηση αυτή παρατηρείται στην ηλικία των 15 με 24 μηνών.
Μετά την ηλικία των δύο ετών μπορεί να προτιμούν να απομονώνονται ή να προσεγγίζουν αδέξια συνομηλίκους (συχνά θεωρούνται επιθετικά). Δεν μπορούν να διατηρήσουν το συντροφικό παιχνίδι μετά το τρίτο έτος. Επαναλαμβάνουν λέξεις ή φράσεις που ακούν σαν «παπαγαλάκια».
Όταν παρατηρηθεί κάποια ή κάποιες από τις συμπεριφορές αυτές το παιδί θα πρέπει να παραπεμφθεί για αξιολόγηση από ειδικό που έχει εκπαιδευτεί στη διάγνωση Δ.Α.Φ., γιατί μπορεί να ανήκει σε ομάδα υψηλού κινδύνου που χρήζει παρακολούθησης ή να πληροί κριτήρια διάγνωσης Δ.Α.Φ. Η πρώιμη ανίχνευση οδηγεί στην πρώιμη αξιολόγηση και παρέμβαση. Η έρευνα έχει αποδείξει ότι με την πρώιμη παρέμβαση βελτιώνονται σημαντικά τα αναπτυξιακά ελλείμματα έτσι ώστε το παιδί να οδηγείται σε μία πιο «τυπική» ανάπτυξη. Παράλληλα μπορεί να αποτρέψει ή να ελαχιστοποιήσει δευτερογενείς συμπεριφορές (στερεότυπες συμπεριφορές, τελετουργίες, αυτοτραυματισμούς) που μπορεί να εμφανιστούν αργότερα και επηρεάζουν τη βαρύτητα της εικόνας των παιδιών.
Η επίσημη πρόταση της ιατρικής κοινότητας είναι η ανίχνευση συμπεριφορών που μπορεί να σχετίζονται με το κλινικό φάσμα του αυτισμού να γίνεται σε ρουτίνα στην καθημερινή παιδιατρική πράξη με τη χρήση ανιχνευτικών εργαλείων.
*παιδίατρος, μετεκπαιδευθείσα
στην αναπτυξιακή
και συμπεριφορική παιδιατρική
