Η Ελληνική γλώσσα στο LibreOffice

ΠΑΝΤΕΛΗΣ ΚΟΥΚΟΣΟΥΛΑΣ*
Στη στήλη αυτή έχουμε αναφερθεί ήδη αρκετές φορές στη σουίτα εφαρμογών γραφείου LibreOffice. Με υποστήριξη για Windows και Linux, συμβατότητα με τα φορμά αρχείων του Office (.doc, .xls, κ.λπ.) και διεπαφή χρήστη πρακτικά ίδια με αυτή του Microsoft Office 2003, το LibreOffice αποτελεί στις περισσότερες περιπτώσεις ένα αρκετά καλό ελεύθερο και δωρεάν υποκατάστατο του MS Office και η δημοτικότητά του στην Ελλάδα αυξάνεται συνεχώς. Συνήθως μάλιστα η μετάβαση σε LibreOffice είναι ένα από τα πρώτα στάδια στη μετάβαση ενός ιδιώτη ή οργανισμού (επιχείρησης ή δημόσιου φορέα) σε ελεύθερο λογισμικό συνολικά.
Ένα από τα σημαντικά πλεονεκτήματα που πηγάζει από το γεγονός ότι το LibreOffice είναι ελεύθερο λογισμικό (δηλαδή ο οποιοσδήποτε μπορεί να παράγει αλλαγές και βελτιώσεις για αυτό) είναι και το ότι μπορούμε να υλοποιήσουμε υποστήριξη για τη γλώσσα μας όπως θέλουμε, χωρίς να εξαρτώμαστε από κάποια αμερικάνικη πολυεθνική και τις ιδέες της για το “πώς θα πρέπει να γράφονται τα ελληνικά”.
Σε αυτό το άρθρο λοιπόν θα αναφερθούμε στα εργαλεία που ήδη παρέχει το LibreOffice για τη συγγραφή ελληνικών κειμένων, ποια είναι τα κυριότερα τεχνικά προβλήματα και προκλήσεις που απομένουν, καθώς και ενδιαφέρουσες ιδέες για μελλοντικά έργα υλοποίησης.

Η επέκταση LibreGreek
Δυστυχώς αν και εδώ και αρκετό καιρό έχουν αναπτυχθεί διάφορα εργαλεία που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για συγγραφή ελληνικών κειμένων στο LibreOffice (λεξικά, πρότυπα κ.λπ.), η αναζήτησή τους στο διαδίκτυο και η εγκατάστασή τους δεν ήταν και ό,τι ευκολότερο. Για το σκοπό αυτό στο ChaniaLUG αποφασίσαμε πέρυσι το καλοκαίρι να συγκεντρώσουμε σε πρώτη φάση όλους τους διαθέσιμους γλωσσικούς πόρους για τα ελληνικά σε μία επέκταση.με το όνομα LibreGreek. Η επέκταση αυτή είναι διαθέσιμη προς το παρόν στη διεύθυνση http://eikonical.com/libregreek.oxt (είναι σε εξέλιξη η διαδικασία ώστε να μπορείτε να την εγκαταστήσετε και απευθείας από το κέντρο επεκτάσεων του LibreOffice). Η επέκταση είναι συμβατή και με την έκδοση 4 του LibreOffice και δουλεύει και σε windows και σε Linux. Για να την εγκαταστήσετε πρέπει καταρχήν να “κατεβάσετε” το αρχείο libregreek.oxt από την παραπάνω διεύθυνση. Έπειτα μέσα από το διαχειριστή επεκτάσεων του LibreOffice (Εργαλεία->Διαχειριστής επεκτάσεων) επιλέγετε “Προσθήκη” όπως φαίνεται στην εικόνα 1 και επιλέγετε το αρχείο libregreek.oxt στον δίσκο σας.
Στη συνέχεια πατάτε το κουμπί “Αποδοχή” στην οθόνη που δείχνει την άδεια χρήσης. Αν όλα πάνε καλά μπορείτε να πατήσετε “Κλείσιμο” στο διαχειριστή επεκτάσεων και η επέκταση LibreGreek έχει πλέον εγκατασταθεί! Μπορούμε λοιπόν να δούμε τώρα ορισμένα από τα εργαλεία που προσφέρονται.

Ορθογραφικός έλεγχος
Η πρώτη δυνατότητα (και γενικά η πιο χρήσιμη) που παρέχει το LibreGreek είναι το λεξικό για τον ορθογραφικό έλεγχο. Το λεξικό αυτό προέρχεται από το έργο elspell (http://elspell.math.upatras.gr/) το οποίο δυστυχώς έχει σταματήσει τελευταία να αναπτύσσεται.
Καθώς σε πολλές περιπτώσεις στις μέρες μας τα κείμενα που θέλει κάποιος να γράψει είναι μεικτά ελληνικά / αγγλικά (ειδικά στον τομέα της τεχνολογίας που η ορολογία είναι κυρίως στα αγγλικά) το λεξικό του LibreGreek περιλαμβάνει και αγγλικές λέξεις, διευκολύνοντας έτσι αυτή την περίπτωση χρήσης. Ενα παράδειγμα χρήσης του ορθογραφικού ελέγχου φαίνεται στην εικόνα 3.
Δυστυχώς η τεχνολογία ορθογραφικού ελέγχου που χρησιμοποιείται (hunspell) έχει αυτή τη στιγμή κάποια προβλήματα. Π.χ., θα θέλαμε τη δυνατότητα επιλογής λεξικού ανά λέξη ανάλογα με το σε ποια γλώσσα είναι κάθε στιγμή το πληκτρολόγιο ώστε να μη χρειάζονται “πατέντες” όπως το μεικτό ελληνικό-αγγλικό λεξικό που υπάρχει αυτή τη στιγμή στο LibreGreek. Επίσης, ο κώδικας της ορθογραφικής διόρθωσης θα πρέπει να γνωρίζει αρκετά περισσότερα για τη “μορφολογία” των ελληνικών λέξεων (προθέματα, καταλήξεις, σύνθετες λέξεις κ.λπ.) ώστε να μπορούμε να έχουμε αρκετά μεγαλύτερη κάλυψη της γλώσσας χωρίς τεράστιες απαιτήσεις σε χώρο για το λεξικό. Για να γίνεται καλύτερη ιεράρχηση των προτάσεων διόρθωσης, ο κώδικας θα πρέπει να λαμβάνει υπόψιν τη διάταξη του πληκτρολογίου και κάποιους φωνητικούς κανόνες (π.χ., ότι το “η” και το “ι” αντιστοιχούν στον ίδιο ήχο οπότε το ένα μπορεί να αντικαταστήσει το άλλο). Όλα αυτά τα θέματα είναι επιλύσιμα απλά χρειάζεται όρεξη και ενδιαφέρον.

Συλλαβισμός
Ένα άλλο ενδιαφέρον εργαλείο ειδικά για τυπογραφία, είναι ο αυτόματος συλλαβισμός των λέξεων. Με αυτό το εργαλείο ο υπολογιστής μπορεί να χωρίσει αυτόματα ορισμένες λέξεις με ενωτικό (π.χ., γιατρός -> για-τρός) σύμφωνα με τους σχετικούς κανόνες της Ελληνικής γλώσσας με αποτέλεσμα οι γραμμές ενός μεγάλου κειμένου να φαίνονται πιο καλαίσθητα (δηλ. να έχουν ίσο πλάτος αντί να φαίνονται ´κυματιστά´ στη δεξιά μεριά). Ο συλλαβισμός ενεργοποιείται από το μενού Εργαλεία -> Γλώσσα -> Συλλαβισμός και οι κανόνες που περιλαμβάνει το LibreGreek για τα Ελληνικά είναι οι κανόνες που ανέπτυξε η (πρώην) εταιρεία Interzone για το OpenOffice 1.1 με βάση τους αντίστοιχους κανόνες για το σύστημα LaTeX. Στην πράξη οι κανόνες αυτοί είναι αρκετά πλήρεις και ο γράφων δε γνωρίζει να υπάρχει κάποιο πρόβλημα με αυτούς.

Λεξικό συνωνύμων (Θησαυρός)
Για τη συγγραφή μεγαλύτερων κειμένων (άρθρα, εργασίες, βιβλία κ.λπ.) αρκετά χρήσιμη είναι και η ύπαρξη ενός λεξικού συνωνύμων. Αν και για τα ελληνικά υπάρχουν αρκετά τέτοια λεξικά στην αγορά, δεν υπάρχει ακόμα κάποιο που να είναι αφενός αρκετά πλήρες και αφετέρου διαθέσιμο στην κατάλληλη μορφή ώστε να μπορεί να χρησιμοποιηθεί από το LibreOffice. Για το σκοπό αυτό ξεκίνησε πρόσφατα η αναβίωση του ιστότοπου http://openthesaurus.gr, όπου ο οποιοσδήποτε μπορεί να γραφτεί και να συνεισφέρει νέες έννοιες και συνώνυμα. Το λεξικό που παράγεται από αυτή την εφαρμογή είναι στη συνέχεια διαθέσιμο σε διάφορες μορφές (απλό αρχείο κειμένου, μορφή για OpenOffice / LibreOffice, βάση δεδομένων MySQL, εφαρμογές για κινητά Android κ.λπ.) με ελεύθερη άδεια.
Το όραμα για το openthesaurus.gr είναι να εξελιχθεί στο μέλλον σε κάτι περισσότερο από λεξικό συνωνύμων παρέχοντας επιπλέον συσχετίσεις (αντώνυμα, ομοιοκατάληκτα κ.λπ.) διευκολύνοντας έτσι και τη συγγραφή άλλων κατηγοριών κειμένων (π.χ., ποίηση, στίχοι κλπ).
Προς το παρόν το http://openthesaurus.gr διαθέτει περίπου 950 έννοιες με περίπου 8000 συνώνυμα κάτι που το κάνει σχετικά μικρό (π.χ., το γερμανικό openthesaurus έχει πάνω από 25.000 έννοιες και 95.000 συνώνυμα), αλλά καθώς η ελληνική προσπάθεια είναι αρκετά νέα και πρόσφατα απελευθερώθηκαν το βιβλίο του Πέτρου Βλαστού “Συνώνυμα και Συγγενικά” και το Ελληνικό Wordnet από το ελληνικό OKFN υπάρχουν σημαντικά περιθώρια εμπλουτισμού ώστε να φτάσει και το openthesaurus.gr στα ίδια επίπεδα.

Ελληνική αρίθμηση για κεφάλαια και λίστες
Ένα θέμα για τη σωστή υποστήριξη των ελληνικών στο LibreOffice ήταν και η υποστήριξη του ελληνικού συστήματος αρίθμησης για κεφάλαια και λίστες. Το χαρακτηριστικό αυτό υλοποιήθηκε για πρώτη φορά στην κατασκήνωση για προγραμματιστές που οργάνωσε ο ChaniaLUG to 2009 και ενσωματώθηκε στο LibreOffice από την έκδοση 3.4 και μετά. Μπορείτε να ενεργοποιήσετε την Ελληνική αρίθμηση από το μενού Μορφή -> Κουκκίδες και αρίθμηση -> Επιλογές και εκεί στην επιλογή “Αρίθμηση” να διαλέξετε τα ελληνικά κεφαλαία ή μικρά γράμματα όπως φαίνεται στην εικόνα 5.

Αλλες δυνατότητες
Εκτός από τα παραπάνω, στην επέκταση LibreGreek θα βρείτε διάφορα πρότυπα εγγράφων μεταφρασμένα στα ελληνικά (π.χ., “υπεύθυνη δήλωση”), λίστες αυτόματης αντικατάστασης (autocorrection) κ.λπ.. Παρόλα αυτά, η προσπάθεια για τη σωστή υποστήριξη της γλώσσας μας είναι ακόμα στην αρχή της. Εκτός από τις βελτιώσεις που χρειάζονται στα παραπάνω εργαλεία, υπάρχουν μεγάλα περιθώρια για περαιτέρω ανάπτυξη όπως π.χ., στον τομέα του γραμματικού / συντακτικού ελέγχου, των εξειδικευμένων λεξικών (π.χ., για την κρητική διάλεκτο) και πολλών άλλων βελτιώσεων και νέων χαρακτηριστικών. Αν σας ενδιαφέρει κι εσάς η ποιότητα υποστήριξης της γλώσσας μας στο LibreOffice και θα θέλατε να συμμετάσχετε μη διστάσετε να επικοινωνήσετε μαζί μας!
*Chania Lug

[Όπως και το ίδιο το ΕΛ/ΛΑΚ έτσι και αυτή η στήλη είναι εξ ορισμού ανοιχτή, θα χαρούμε να μας στείλετε απόψεις, προτάσεις, τυχόν απορίες ή ό,τι άλλο θεωρείτε σημαντικό, ώστε η στήλη να είναι για εσάς όσο το δυνατόν πιο χρήσιμη. Ο καλύτερος τρόπος επικοινωνίας είναι μέσω της λίστας ηλεκτρονικού ταχυδρομείου της ομάδας μας στη διεύθυνση public@chania-lug.gr]