Επιμέλεια:
ΣΑΚΗΣ ΚΟΥΒΑΤΣΟΣ
info@herb.gr
Βιότοπος – περιγραφή
Η λατινική ονομασία του βοτάνου είναι Myristica fragrans Houtt. (Μυριστική η ευώδης). Ανήκει στην οικογένεια των Μυριστικιδών.
Είναι δέντρο που φτάνει συνήθως σε ύψος τα 25 μέτρα. Σε ιδιαίτερες περιοχές το ύψος μπορεί να φτάσει τα 60 μέτρα. Ο φλοιός του έχει καφέ-γκρι χρώμα και περιέχει άφθονο κίτρινο χυμό.
Ανθη δίοικα (τα αρσενικά και θηλυκά όργανα του άνθους αναπτύσσονται σε χωριστά άνθη, πάνω σε ξεχωριστά φυτά και γονιμοποιούνται από τα έντομα), σε μασχαλιαία τσαμπιά. Τα θηλυκά άνθη διαφέρουν από τα αρσενικά στο ότι δεν έχουν μίσχο και συχνά είναι μοναχικά.
Είναι φυτό ιθαγενές των Μολούκων που καλλιεργείται στις τροπικές χώρες από το οποίο παίρνουν το μοσχοκάρυδο και το μασίς (παράσιτο κόκκινου χρώματος πάνω στη φλούδα του μοσχοκάρυδου).
Ο κορμός και τα φύλλα μοιάζουν με την καρυδιά. Βγάζει ένα καρύδι που μυρίζει όμορφα όπως ο μόσχος. Το καρύδι είναι κρυμμένο μέσα σε ένα καρπό που μοιάζει με μικρό ροδάκινο. Οταν ωριμάσει ο καρπός ανοίγει και αφήνει να φανεί η κόκκινη σάρκα που περιβάλλει ένα γυμνό σπόρο, το μοσχοκάρυδο.
Υπάρχουν περίπου 80 ποικιλίες του μπαχαρικού αλλά οι ειδικοί εκτιμούν ότι το ´θηλυκό´ μοσχοκάρυδο είναι το καλύτερο.
Τα καλής ποιότητας μοσχοκάρυδα είναι μικρά, στρογγυλά και βαριά. Τα μοσχοκάρυδα που είναι μεγαλύτερα, μακρύτερα, ανοιχτού χρώματος και δεν έχουν ´μαρμάρινη´ μορφή, περιέχουν λιγότερο πτητικό έλαιο και είναι κατώτερης ποιότητας.
Εχει σημειωθεί στο παρελθόν να εξαπατηθούν οι καταναλωτές αγοράζοντας μοσχοκάρυδα στα οποία είχαν πρώτα υποβληθεί σε απόσταξη για την αφαίρεση του αιθέριου ελαίου και συνεπώς ήταν κατώτερης ποιότητας.
Αυτό μπορεί να το υποψιασθεί κανείς από το ελαφρύ βάρος του καρπού.
Ιστορικά στοιχεία
Το Μοσχοκάρυδο ήρθε για πρώτη φορά στην Ευρώπη το 1512 από πορτογάλους ναυτικούς που το προμηθεύτηκαν από τα νησιά Μπάντα. Τότε απόκτησε φήμη πανάκειας (το χρησιμοποιούσαν για 138 διαφορετικές ασθένειες) και το έτρωγαν πολύ ως τονωτικό.
Στη λαϊκή ιατρική χρησιμοποιούσαν το εξωτερικό περίβλημα του μοσχοκάρυδου για να κάνουν αλοιφή που έβαζαν σε προβλήματα ρευματισμών.
Χρησιμοποιήθηκε εσφαλμένα για να προκαλέσει αποβολές και θεωρήθηκε ότι θεράπευε την πανώλη. Στην Αγιουβέρδα το μοσχοκάρυδο και το μασίς έχουν χρησιμοποιηθεί για θεραπεία καρδιακών νόσων, για την πρόωρη εκσπερμάτωση και ακράτεια.
Στην Κίνα, ονομάζεται Rou dou kou και χρησιμοποιείται από τον 7ο αιώνα για στομαχικά προβλήματα.
Συγκεκριμένα οι κινέζοι το παίρνουν για να ζεστάνουν το στομάχι και να ρυθμίσουν τη ροή τού Κι (ενέργεια). Χρησιμοποιείται επίσης στην κλασική διάρροια κατά την πρωινή έγερση που συνδέεται με αδυναμία του Κι.
Η σάρκα του καρπού που λανθασμένα ονομάζεται ´άνθος μοσχοκάρυδου´ είναι μπαχαρικό εξαιρετικής ποιότητας. Είναι χαρακτηριστικό ότι το 1200 μ.Χ. μισό κιλό μοσχοκάρυδο στοίχιζε όσο τρία πρόβατα.
Η χρήση του μπαχαρικού βέβαια στη μαγειρική είναι εκτεταμένη. Χρησιμοποιείται (συνήθως τριμμένο) για να καρύκευσει διάφορα συνηθισμένα και γκρουμέ φαγητά όπως το πατέ φασιανού, στην κρεατόπιτα, τα γεμιστά πιτσούνια, στη τυρόπιτα και αλλού. Η γεύση του είναι πικάντικη, αλλά όταν είναι φρεσκοτριμμένο είναι πολύ πιο δυνατό. Το μοσχοκάρυδο σε μικρές ποσότητες είναι κατάλληλο για κρεμώδεις σούπες, μπεσαμέλ, κρεατόσουπες, πουρέ, πατατοκεφτέδες, μηλόπιτες, καρυδόπιτες και τάρτες φρούτων. Δίνει επίσης ξεχωριστή λεπτή γεύση σε σάλτσες, ζωμούς, κρέατα, φαγητά με σπανάκι, στο κουνουπίδι, στα σαλιγκάρια, στις ομελέτες και σε γλυκά.
Συστατικά – χαρακτήρας
Οι δραστικές ουσίες που περιέχει το μπαχαρικό είναι 40% λιπίδια (βούτυρο μοσχοκάρυδου) και 10% ένα αιθέριο έλαιο που περιέχει αλκοόλες, σαφρόλη και ένα τοξικό βενζολικό παράγωγο, τη μυριστικίνη. Ο καρπός αποτελείται από νερό (14,3%), πρωτεΐνη (7,5%), υδατάνθρακες (28,5%) και ίνες (11,6%).
Η σάρκα του καρπού είναι πλουσιότερη σε αιθέριο έλαιο, αλλά φτωχή σε βούτυρο. Περιέχει άμυλο, πεντοζάνες, φουρφουράλη, πηκτίνη, λιγνίνη, στεαρίνη, άμυλο και γόμα. Είναι μια καλή πηγή των μετάλλων όπως χαλκός, κάλιο, ασβέστιο, μαγγάνιο, σίδηρος, ψευδάργυρος και μαγνήσιο.
Το κάλιο είναι ένα σημαντικό συστατικό των κυττάρων και των σωματικών υγρών, που βοηθά στον έλεγχο του καρδιακού ρυθμού και της πίεσης του αίματος. Μαγγάνιο και χαλκός χρησιμοποιούνται από το σώμα ως συν-παράγοντες για την αντιοξειδωτικού ενζύμου, δισμουτάση υπεροξειδίου. Ο σίδηρος είναι απαραίτητος για την παραγωγή ερυθρών κυττάρων αίματος. Ακόμη ο καρπός περιέχει βιταμίνη C, φολικό οξύ, ριβοφλαβίνη, νιασίνη, βιταμίνη Α και πολλά φλαβονοειδή αντι-οξειδωτικά, όπως βήτα-καροτένιο και κρυπτοξανθίνη που είναι απαραίτητα για τη βέλτιστη υγεία.
Ανθιση – χρησιμοποιούμενα μέρη – συλλογή
Για θεραπευτικούς σκοπούς χρησιμοποιείται ο αποξηραμένος πυρήνας του καρπού και το σαρκώδες περίβλημα, το μασίς.
Το δέντρο δεν ανθίζει τα 9 πρώτα χρόνια.
Από τα 9 μέχρι τα 75 όμως προσφέρει τη συγκομιδή του τρεις φορές το χρόνο (Μάρτιο, Ιούλιο και Νοέμβριο).
Θεραπευτικές ιδιότητες και ενδείξεις
Το βότανο δρα ως άφυσο, πεπτικό, τονωτικό, σπασμολυτικό, αντιεμετικό, διεγερτικό της όρεξης και αντιφλεγμονώδες.
Τον καρπό και το μασίς τα χρησιμοποιούμε ως γιατρικό του πεπτικού για τη ναυτία, τον εμετό, τον μετεωρισμό και τη διάρροια, ιδίως αν οφείλεται σε τροφική δηλητηρίαση.
Ακόμη συμμετέχουν στην κατασκευή άλλων φαρμάκων που προκαλούν ναυτία και εμετό για να εξουδετερώνουν αυτές τις παρενέργειες.
Κλινικές μελέτες έχουν δείξει θετική δράση του βοτάνου στη θεραπεία της νόσου του Crohn.
Το αιθέριο έλαιο χρησιμοποιείται για ρευματικούς πόνους και στην αντιμετώπιση του πονόδοντου. Ακόμη χρησιμοποιείται για τη βελτίωση της γεύσης διαφόρων φαρμάκων και ως τοπικό διεγερτικό του γαστρεντερικού σωλήνα.
Το βούτυρο του μοσχοκάρυδου χρησιμοποιείται στις αντιρρευματικές πομμάδες, για τον άνθρωπο και το άλογο.
Η μυριστικίνη που περιέχει ο καρπός επάγει την ωοθυλακιορρηξία και είναι ωκυτόκιο (προκαλεί έναρξη τοκετού).
Οταν το μοσχοκάρυδο ληφθεί σε μεγάλη (μισό καρύδι κάθε φορά), μπορεί να καταστεί ναρκωτικό και να καταπραΰνει πόνους των νεφρών, με κίνδυνο όμως να προκαλέσει γενικευμένους σπασμούς.
Μοσχοκάρυδο είναι μια ευχάριστη προσθήκη στα ποτά ατόμων που βρίσκονται στο στάδιο της ανάρρωσης.
Παρασκευή και δοσολογία
Η σκόνη μοσχοκάρυδου σπανίως χρησιμοποιείται μόνη για θεραπευτικούς σκοπούς. Συνήθως εισέρχεται στη σύνθεση άλλων φαρμάκων.
Την σκόνη την χρησιμοποιούν σε μερικά μέρη του κόσμου για τη θεραπεία της λευκόρροιας. Η δοσολογία είναι 5 έως 20 σπόροι της κόνεως του καρπού. Αν χρησιμοποιηθεί εκχύλισμα του βοτάνου η δοσολογία είναι 10 έως 30 σταγόνες.
Απαγορεύεται μεγαλύτερη δοσολογία λόγω των παρενεργειών που προκαλεί.
Προφυλάξεις
Το μοσχοκάρυδο σε υπερβολική δόση παρουσιάζει παραισθησιογόνες ιδιότητες. Αν κάποιος καταναλώσει μεγάλη ποσότητα απότομα τού προκαλείται παραληρηματική μέθη.
Αν κάποιος πάρει ποσότητα 7,5 γραμμαρίων ή περισσότερο μπορεί να εμφανίσει σπασμούς και ταχυπαλμία.
Ο Σίμπλει το 1821 έγραφε χαρακτηριστικά ´…σε μεγάλες ποσότητες μπορεί να επηρεάσει το κεφάλι και να εκδηλώσει ακόμη και υπνωτική δύναμη…´.
Να μην χρησιμοποιείται σε θεραπευτικές δόσεις από τις εγκύους κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης.
Υ.Σ.: Όλα τα προηγούμενα άρθρα της στήλης μπορούμε να τα βρούμε στη διεύθυνση www.herb.gr.
Επίσης αν κάποιος φίλος αναγνώστης γνωρίζει οποιαδήποτε θεραπευτική ιδιότητα βοτάνου του τόπου μας που δεν είναι ευρέως γνωστή ή έχει κάποιο ερώτημα μπορεί να το απευθύνει στην ηλεκτρονική διεύθυνση info@herb.gr
