ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΜΠΟΛΟΥΔΑΚΗ*
Η κοινωνική δυσλειτουργία, η οποία εκφράζεται μέσα από την επιθετικότητα, την απομόνωση, τη διστακτικότητα, τη ντροπή, αποτελούν συμπτώματα στη συμπεριφορά ενός εφήβου που έχουν τη ρίζα τους στις σχέσεις του με τους γονείς του.
Τα παιδιά χρειάζονται το ενδιαφέρον και την έμπρακτη απόδειξη αγάπης των ενηλίκων. Όταν αυτά δεν υπάρχουν, τότε έχομε φαινόμενα επιθετικότητας ή παθητικότητας. Όταν οι ενήλικες δεν χαρακτηρίζονται από συνέπεια και ωριμότητα στη συμπεριφορά τους, αλλά αντίθετα προβαίνουν σε απειλές εγκατάλειψης ή απομάκρυνσης ‘θα φύγω και θα σας αφήσω’ ή ‘θα σε διώξω από το σπίτι’, τότε το παιδί φοβάται, νιώθει ανασφάλεια, χάνει τον προσανατολισμό του. Αισθάνεται σύγχυση, κενό από συναισθήματα και απόρριψη. Όταν ένα παιδί μεγαλώνει σ’ ένα περιβάλλον που δεν το αποδέχονται συναισθηματικά νιώθει αβεβαιότητα, υποτιμά τον εαυτό του, αισθάνεται επομένως μειονεκτικά απέναντι στους άλλους.
Όταν οι γονείς υπερπροστατεύουν και δεν ενισχύουν την αυτονομία των παιδιών, τότε το διατηρούν σε μια συνεχή εξάρτηση από εκείνους και εκείνος αδυνατεί να αναλάβει πρωτοβουλίες, γίνεται παθητικός δέκτης των άλλων, δεν εμπιστεύεται τον εαυτό του, δυσκολεύεται να δημιουργήσει υγιείς σχέσεις.
Όταν υπάρχει η νοοτροπία στο περιβάλλον του ‘άστο να κάνει ότι θέλει’, τότε ο έφηβος το εισπράττει ως αδιαφορία η εγκατάλειψη φωλιάζει στη ψυχή του, τα όρια γίνονται για αυτόν ασαφή, ο σεβασμός προς τους άλλους υποχωρεί.
Όταν τα παιδιά μεγαλώνουν χωρίς όρια, τότε νιώθουν μόνα, εγκαταλελειμμένα. Εκφράζουν συχνά επιθετικότητα προς τους άλλους, αναπτύσσουν αυτοκαταστροφικές τάσεις, γιατί νιώθουν ενοχές για τα συναισθήματά τους.
Η υπερπροστασία οδηγεί στην εξάρτηση, ενώ η χωρίς όρια διαπαιδαγώγηση στο συναισθηματικό χάος. Τότε το παιδί γίνεται βίαιο σε μια προσπάθεια να αναζητήσει στο περιβάλλον του να αναλάβει για εκείνον να γίνει ένα σταθερό πλαίσιο αναφοράς, να βάλει σε πλαίσιο το εσωτερικό χάος που αισθάνεται. Αναζητά στο εξωτερικό περιβάλλον εκείνο που αδυνατούν οι γονείς του να του δώσουν.
Όταν απαιτούμε από το παιδί μόνο διανοητικά επιτεύγματα και δεν ικανοποιούμε τις συναισθηματικές του ανάγκες, τότε αισθάνεται ότι αγαπιέται μόνο για αυτά που κάνει και όχι για αυτό που είναι. Αναπτύσσει ένα ψεύτικο εαυτό και προσεγγίζει τους άλλους για να τους χρησιμοποιήσει ή να χρησιμοποιηθεί από αυτούς. Διεκδικεί παράλογα πράγματα από εκείνους, όσα δεν μπόρεσε να του δώσει το περιβάλλον του ή παραχωρεί τα πάντα σε αυτούς, για να εξασφαλίσει όση αγάπη του στερήθηκε.
Όταν υπάρχουν διπλά μηνύματα στην οικογένεια από ένα γονιό ‘πότε είναι αυστηρός και πότε επιτρεπτικός’ ή από δυο γονείς που δεν μπορούν να βρουν την ισορροπία μεταξύ τους, τότε νιώθει σε σύγχυση, η επικοινωνία τον πληγώνει. Στέλνει μπερδεμένα μηνύματα στους άλλους και δυσκολεύεται να εστιαστεί στον στόχο του, γιατί αναλώνεται να εξηγήσει μέσα του το ανεξήγητο.
Ένα παιδί χρειάζεται συναισθηματική στήριξη και κοινωνικό προσανατολισμό. Χωρίς αυτά αναπτύσσει φόβους. Ο φόβος γίνεται θυμός και ο θυμός εξέγερση.
Ένα παιδί για να εμπιστευτεί τους άλλους, χρειάζεται να εμπιστευτεί τον εαυτό του. Για να συμβεί αυτό πρέπει οι γονείς του να δημιουργήσουν ένα κλίμα εμπιστοσύνης, σεβασμού και ορίων, ώστε να προσανατολίσει και εκείνος τους στόχους του, έχοντας ένα υποστηρικτικό περιβάλλον και να μην αισθάνεται ότι θα χαθεί όταν τολμήσει να κάνει τα δικά του βήματα αυτονομίας, σε έναν κόσμο που χρειάζεται να βαδίσει παράλληλα με άλλους.
*ειδικός Ψυχικής Υγείας
– συγγραφέας
