YΓΕΙΑ – ΒΟΤΑΝΑ

Επιμέλεια:
ΣΑΚΗΣ ΚΟΥΒΑΤΣΟΣ
info@herb.gr

Βιότοπος – περιγραφή:
Η λατινική ονομασία του βοτάνου είναι ULMUS fulva (Πτελέα η υπόξανθος). Είναι γνωστή και ως ULMUS rubra (Πτελέα η ερυθρή).
Ανήκει στην οικογένεια των Πτελεοειδών. Το συναντούμε με τις ονομασίες Φτελιά, Φτελιός, Πτελιά, Καραγάτσι, Βρυσσός, Βρυσσιά. Αφουσκιά (Κρήτη). Απαντάται σε ημιορεινές περιοχές σε μέρη μάλλον υγρά.
Είναι φυλλοβόλο δέντρο που φτάνει σε ύψος τα 30 μέτρα. Νεαροί βλαστοί εύθραυστοι και λείοι. Φύλλα αντωνοειδή, ωοειδή ή αντιλογχοειδή, ασύμμετρα στη βάση, με 7 έως 12 νευρώσεις. Άνθη μικρά σε ζωηρό ρόδινο χρώμα, εμφανιζόμενα πριν τα φύλλα, με περιάνθιο κωδωνοειδές, που καταλήγει σε 4 έως 8 λοβούς και περιέχει 4 έως 8 στήμονες. Καρπός, σαμάριο λευκοπράσινο, δισκοειδές, μεμβρανώδες, με φαρδιά πτερύγια και σπόρο στο κέντρο του. Ο καρπός θεωρείται υποκατάστατο του λυκίσκου

Ιστορικά στοιχεία:
Η Φτελιά καλλιεργείται από την αρχαιότητα. Είναι ο Ούλμος του Διοσκουρίδη. Ο δεύτερος φλοιός, δηλαδή η βύβλος (το μέσα από τον φλοιό περικάλυμμα που αποτελεί το φλοιό του δέντρου) χρησιμοποιείτο πολύ από τους αρχαίους. Ο Διοσκουρίδης τη συνέστησε κατά πολλών δερματικών παθήσεων. Αλλά η χρήση του φλοιού στη συνέχεια για κάποιο λόγο λησμονήθηκε για εκατονταετίες. Τον ανέσυρε από την αφάνεια το 1783, ο άγγλος ιατρός Λάισον που με τον φλοιό νεαρών κλαδιών που μάζευαν την άνοιξη, έκανε θεραπεία δερματικών παθήσεων και της λέπρας. Από τότε οι Λέτσομ και Μπέιναν χρησιμοποίησαν το φυτό για τη θεραπεία πολλών και βαρύτατων δερματικών νόσων. Ο γάλλος Ντεβεγκρί, ιατρός του νοσοκομείου του Σεντ Λούις, παρασκεύασε από αυτό ένα σιρόπι που το λανσάρισε ως μοναδικό για τη θεραπεία του χρόνιου εκζέματος και σαν θαυμάσιο τονωτικό και τροποποιητικό της ιδιοσυγκρασίας των νεαρών λυμφατικών ατόμων.
Στη λαϊκή ιατρική το βότανο χρησιμοποιήθηκε για τις χοιράδες, τους ρευματικούς πόνους, τους πυρετούς και τα καρκινογόνα αποστήματα του δέρματος. Σε αφέψημα ή σιρόπι το θεωρούσαν μοναδικό φάρμακο για το έκζεμα, τους αδύνατους οργανισμούς, τις νευρικές παθήσεις και την αϋπνία. Συνιστούσαν την Φτελιά κατά της λέπρας, της ελεφαντιάσεως και άλλων δερματικών κυρίως παθήσεων.
Οι ιθαγενείς της βορείου Αμερικής έφτιαχναν από τη Φτελιά ένα θεραπευτικό αντισυλληπτικό σκεύασμα από τον εξωτερικό φλοιό και ένα τσάι για γαργάρες για τον ερεθισμένο λαιμό. Από τον εσωτερικό φλοιό έφτιαχναν ένα σκεύασμα για να διευκολύνουν τις γέννες.

Συστατικά – χαρακτήρας:
Ο φλοιός της Φτελιάς είναι κοκκινωπός ή κιτρινόχρωμος, ευλίγιστος, ευκολόσπαστος, τεντώνεται δε και είναι απαλός, λεπτός, άοσμος, υπόστυφος και πικρός. Περιέχει άμυλο, τανίνη, ανθρακικό ασβέστιο, οξικό κάλι, πικρές ουσίες  και ελαφρά γλισχραματώδη ύλη.

Άνθιση – χρησιμοποιούμενα
μέρη – συλλογή:
Το δέντρο ανθίζει Φεβρουάριο και Μάρτιο.
Για θεραπευτικούς σκοπούς χρησιμοποιείται ο εσωτερικός φλοιός του δέντρου  και τα φύλλα του. Ο εσωτερικός φλοιός που ξεχωρίζεται από τον εξωτερικό φλοιό, αποξηραίνεται και κονιοποιείται για να πάρει την τελική μορφή μιας ροζ σκόνης. Ο φλοιός αφαιρείται από τον κορμό και τα μεγάλα κλαδιά την άνοιξη από δέντρα 10 ετών και άνω. Παραδοσιακά διατίθεται σε δύο τύπους, τον χοντρό (χρησιμοποιείται σε διάφορα φαρμακευτικά παρασκευάσματα όπως καταπλάσματα) και τον ψιλό (για παρασκευή θεραπευτικών ροφημάτων). Η σκόνη φουσκώνει και γίνεται ένας ζελατινώδης πολτός όταν αναμιγνύεται με νερό.

Θεραπευτικές ιδιότητες
και ενδείξεις:
Το βότανο δρα ως εσωτερικό μαλακτικό, μαλακτικό του δέρματος, θρεπτικό και στυπτικό.
Ο φλοιός της Φτελιάς είναι ένα καταπραϋντικό και θρεπτικό μαλακτικό, ιδιαίτερα κατάλληλο για τις ευαίσθητες ή φλεγμονώδεις βλεννογόνους μεμβράνες του πεπτικού συστήματος γιατί σχηματίζει ένα καταπραϋντικό προστατευτικό στρώμα πάνω σε αυτές προάγοντας έτσι τη θεραπεία. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη γαστρίτιδα, το γαστρικό ή δωδεκαδακτυλικό έλκος, την εντερίτιδα, την κολίτιδα και τα παρόμοια. Διογκώνει και μαλακώνει τα κόπρανα, γεγονός που το καθιστά πολύτιμο σε περιπτώσεις δυσκοιλιότητας και αιμορροΐδων. Συχνά χρησιμοποιείται σαν τροφή κατά την ανάρρωση από ασθένειες γιατί δεν κουράζει το στομάχι και αφομοιώνεται εύκολα. Στη διάρροια έχει μαλακτική και στυπτική δράση ταυτόχρονα. Ο φλοιός σε έγχυμα είναι εφιδρωτικός, διουρητικός, για την υδρωπικία (ύδωρ που παρακρατείται στο περιτόναιο), για τον ασκίτη, τον έρπητα και τους λειχήνες.
Τα φύλλα του δέντρου είναι καθαρτικά και δρουν κατά της αρθρίτιδας και των ρευματισμών.
Εξωτερικά ο φλοιός γίνεται ένα εξαιρετικό κατάπλασμα για δοθιήνες, αποστήματα, πρησμένους αδένες, κυνάγχη και έλκη.
Συνδυάζεται άριστα με την Αλθαία για τα πεπτικά προβλήματα. Για κατάπλασμα συνδυάζεται άριστα με τον λιναρόσπορο για φλεγμονές δέρματος.
Σήμερα στην ομοιοπαθητική ο φλοιός των νέων κλαδιών χρησιμοποιείται υπό μορφή βάμματος σε περιπτώσεις σπυριών του δέρματος και ελκών.

Παρασκευή και δοσολογία:
Παρασκευάζεται ως αφέψημα. Η αναλογία είναι ένα μέρος κονιοποιημένου φλοιού με 8 μέρη νερού. Ανακατεύουμε τη σκόνη με λίγο νερό αρχικά, για να γίνει καλή ανάμειξη. Μετά προσθέτουμε το υπόλοιπο νερό και βράζουμε το μίγμα. Στη συνέχεια χαμηλώνουμε τη φωτιά και το αφήνουμε να σιγοβράσει για 10 έως 15 λεπτά. Πίνουμε μισό φλιτζάνι τρεις φορές την ημέρα. Ως κατάπλασμα ανακατεύουμε τον κονιοποιημένο φλοιό με αρκετό βραστό νερό ώστε να σχηματισθεί πολτός και να το τοποθετήσουμε στο σημείο που θέλουμε.
Αν υποφέρουμε από καούρες μπορούμε να παίρνουμε πριν από κάθε γεύμα δύο κουταλιές σκόνης ανακατεμένης με νερό ώσπου να γίνουν χυλός. Επιπλέον αποκλείστε από τη διατροφή σας τις λιπαρές τροφές, φροντίστε να τρώτε αργά και με την ησυχία σας, αποφύγετε τις πορτοκαλάδες και τα αεριούχα ποτά και φροντίστε να ασκείστε τακτικά.

Προφυλάξεις:
 Η σκόνη φτελιάς θεωρείται διατροφικός παράγοντας. Είναι ασφαλές και αφομοιώσιμο. Κάποτε ολόκληρος ο φλοιός εισαγόταν στον κόλπο για να προκαλέσει αποβολές σαν ερεθιστικός παράγοντας. Εξ αιτίας αυτού του γεγονότος σε πολλές χώρες η χρήση ολόκληρου του φλοιού είχε απαγορευτεί. Όμως η σκόνη χορηγείται με ασφάλεια κατά τη διάρκεια της κυοφορίας.

Υ.Σ.: Όλα τα προηγούμενα άρθρα της στήλης μπορούμε να τα βρούμε στη διεύθυνση www.herb.gr.
Επίσης αν κάποιος φίλος αναγνώστης γνωρίζει  οποιαδήποτε  θεραπευτική ιδιότητα βοτάνου του τόπου μας που δεν είναι ευρέως γνωστή ή  έχει κάποιο ερώτημα μπορεί να το απευθύνει στην ηλεκτρονική διεύθυνση info@herb.gr